Człowiek to istota, która charakteryzuje się indywidualnością, specjalnymi cechami i własnymi potrzebami. Chociaż często ludzie są podobni do siebie, to tak naprawdę każdy jest inny, wyjątkowy, oryginalny. W historii ludzkości wielokrotnie starano się przedstawić rodzaje usposobienia człowieka i znaleźć te odpowiednie. Podobno najbardziej trafne typy osobowości odkrył Hans Eyesenck w swojej trójczynnikowej teorii, tzw. PEN. W jej skład wchodzi ekstrawersja – bycie towarzyskim, przyjaznym, impulsywnym, chętnie podejmującym ryzyko, introwersja – człowiekiem cichym, wycofanym, refleksyjnym, unikającym ryzyka. Wynika z tego neurotyzm – stabilność i niski poziom lęku z jednej, a niestabilność i wysoki poziom lęku z drugiej strony oraz psychotyzm – tendencja do izolacji i niewrażliwości z jednej strony, przez akceptację norm społecznych i troskę o innych ludzi z drugiej.
Przyjrzymy się bliżej neurotyczności, która jest niezwykle ciekawym typem osobowości, przepełnionym sprzecznościami. Zdaniem Eyesencka neurotyczność jest zespołem reakcji charakteryzujących ludzi normalnych, gdyż jest to wymiar, w którego skład wchodzi chwiejność emocjonalna, czyli zmienność nastrojów, drażliwość, zadręczanie siebie, przeżywanie ciągłych zmartwień, poczucie winy. Neurotyczność przedstawia istotę, która ma skłonności lękliwe, depresyjne i charakteryzującą się niską samooceną, płochliwością, markotnością. Ludzie Ci mają tendencje do labilności emocjonalnej. Symptomy neurotyczne są spowodowane poprzez powiązanie ze sobą procesów zachodzących w układzie nerwowym i doświadczenia w zakresie uczenia się silnych reakcji emocjonalnych wywołujących strach.
Neurotycy mają bardzo „ciężki” temperament, ponieważ nie ufają oni własnym umiejętnościom, możliwościom, mają niskie przekonanie o swoich zdolnościach i związany z tym brak pewności siebie. Nie mają zaufania do siebie jako twórcy własnego życia, gdyż czują się popychani przez los oraz są skłonni do ulegania autorytetom. Również wyróżnia ich pesymistyczne nastawienie do życia, łatwe popadanie w depresję. Bardzo często są rozczarowani własnym istnieniem, otaczającym światem. Zawsze im czegoś brakuje oraz coś ciągle nie pasuje. Warto dodać, że posiadają duże poczucie winy, są skłonni do samooskarżeń, a nawet poniżania siebie. Często są rozdrażnieni, łatwo się niepokoją i bardzo szybko denerwują w sytuacjach nie dających ku temu podstaw. Ich zdenerwowanie objawia się lękiem i różnymi obawami o to, co będzie dalej. Siła napięcia lękowego u neurotyka jest zbyt wysoka w stosunku do siły bodźca. Reakcje fizyczne na wszystkie powyższe problemy u neurotyków przejawiają się nadmiernym poceniem, drżeniem, czerwieniem się, nagłym przyśpieszaniem lub zwalnianiem rytmu serca, oddechu. Zmiany te są bardziej widoczne niż u pozostałych typów osobowości. Neurotycy są świadomi własnych zachowań, uważni i potrafią być dobrymi obserwatorami. Osoby z tą osobowością są podatne na wmawianie sobie różnych dolegliwości, chorób domagają się, aby otoczenie zwracało uwagę na ich zdrowotne problemy. W skrajnym przypadkach domagają się opiekowania i współczucia.
Na temat neurotycznego usposobienia Karen Horney napisała książkę pt „Neurotyczność osobowość naszych czasów”. Autorka przedstawia obraz człowieka, który nie potrafi poradzić sobie z dręczącymi go konfliktami i lękami. Niestety, sposoby walki ze swoimi problemami, jakie są wybierane przez ten typ, nie prowadzą do przezwyciężenia wewnętrznych problemów. Powodują wręcz ich nasilenie i przyczyniają się do stworzenia mechanizmu samodestrukcji. Horney uważa, iż neurotyczna struktura może doprowadzić do nerwicy charakteru, zaburzeń osobowości. Każda sytuacja może się wydać konfliktowa, a obsesyjność może prowadzić do ciężkiej nerwicy. Głównym celem tego charakteru jest uzyskanie poczucia bezpieczeństwa i zlikwidowanie lęku podstawowego. Potrzeby są irracjonalne i niemożliwe do spełnienia, a to prowadzi do zaburzeń psychicznych.
Wysoka neurotyczność utrudnia radzenie sobie ze stresem, smutkiem, wrogością oraz zwiększa podatność na doświadczenie depresji, agresji. Karen Horney wyróżniła cztery główne obrony przed neurotycznością, które uwalniają od silnego lęku. Są to:
1. miłość,
2. uległość,
3. władza,
4. wycofywanie się.
Emocje neurotyków są bardzo zmienne, potrafią oni reagować silnym lękiem nawet na niezbyt stresujące sytuacje, w tym na kontakty społeczne, a w szczególności seksualne. Stąd też częściej niż pozostali ludzie martwią się sprawami związanymi z seksem oraz częściej wyczuwają obrzydzenie, wielki wstręt do pewnych aspektów aktywności seksualnej.
Z badań uczonych amerykańskich, które zostały opublikowane w „Health Psychology”, wynika,że neurotycy są bardziej narażeni na infekcje niż pozostali ludzie. W eksperymencie badano reakcje immunologiczne zachodzące u 84 osób zaszczepionych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B. Zadaniem szczepionki było wzmocnienie organizmu poprzez wprowadzenie znikomej ilości jej do organizmu (zarazki pobudzają do produkcji przeciwciał obronnych). Oprócz tego uczestników poddano testom, które miały wskazać, czy są neurotykami. Eksperyment ten dowiódł, iż osoby o wysokich wynikach na skali neurotyzmu wykazywały słabsze reakcje obronne organizmu w odpowiedzi na podawaną szczepionkę. Stad też możemy wywnioskować, że neurotycy są bardziej podatni na zakażenia oraz inne powikłania zdrowotne. Z tego też powodu uważam, iż neurotykom zdecydowanie łatwiej jest wmówić daną chorobę. Natomiast oni sami są w stanie dopasować do siebie wiele chorób i uwierzyć, że taką posiadają. Także są bardziej podatni na działanie efektu placebo.
Kim są neurotycy? Są to ludzie, którzy potrzebują dużo ciepła i zainteresowania ze strony innych. Dla nich wszystko może stać się wielki problemem, chociaż w rzeczywistości wcale takowym nie jest. Każdy z nas ma coś z neurotyka, jedni w większym stopniu, inni prawie w minimalnym. Czasem wydaje się, iż dla osoby o wysokich skłonnościach neurotycznych nie ma neutralnego rozwiązania problemu – albo dostaną to, o czym marzą, albo popadną w głęboką depresję. Są skłonni do popełnienia samobójstw, gdyż w chwili głębokiej depresji, uważają, że tylko zamach na ich życie jest jedynym słusznym rozwiązaniem, czyli ukojeniem ich cierpienia.
Próba pomocy dla tych osób jest ciężka, ale nigdy nie należy rezygnować, bo kto wie, może właśnie ta pomoc będzie odpowiednia? Osobowość neurotyczna nie oznacza, że dana osoba jest chora psychicznie, tylko jest bardziej wrażliwa od pozostałych, dlatego też nie należy pomylić tego typu osobowości z chorobą. Neurotyków należy akceptować i okazywać im zainteresowanie, wtedy będzie im łatwiej przejść przez życie. W końcu nikt z nas nie chce czuć się samotnym.
_________________________________________________________________________
Autor: Aneta Iwona Nowak – psycholog z Trójmiejskiej Pracowni Psychologicznej „IMPULS”.
Źródła:
1. Horney,K(1982) Neurotyczna osobowość naszych czasów, Warszawa, PWN
2. Eyesenck Hans i Micheal Podpatrywanie Umysłu, Gdański 2003, GWP
3. Pervin, L.A, (2003) Osobowość Teoria i Badania,
4. Zimbardo Phlilip. G.(2002) Psychologia i życie ,Wydawnictwo Naukowe PWN
5. Tavris& Wade ,Psychologia.Podejście oraz koncepcje. Wydanie I
Czy masz własne przemyślenia na temat świata z perspektywy osoby neurotycznej? Podziel się swoimi doświadczeniami w komentarzach – Wasze historie pomagają innym poczuć, że nie są sami! Zapraszamy również na naszą stronę na Facebooku, gdzie znajdziesz więcej treści o zdrowiu psychicznym i wsparciu dla osób zmagających się z lękiem.
Chcesz dowiedzieć się, jak zaburzenia lękowe wpływają na sen? Przeczytaj artykuł o zaburzeniach lękowych a śnie i poznaj sposoby na poprawę jakości snu w obliczu lęku.